Program... Część pierwsza


Od jakiegoś czasu w składzie naszej Głównej Kwatery nie ma człowieka odpowiedzialnego za program, w jakim stopniu i w jakim zakresie ma to wpływ na jakość pracy w drużynach harcerskich oraz jakie ze sobą niesie zagrożenia.


Na początku może warto przypomnieć sobie, że właściwie każdy składnik i cecha metody harcerskiej wyklucza istnienie programu harcerskiego dobrego dla wszystkich. Harcerstwa po prostu nie da się zamknąć w szkolne przedmioty i godziny wykładów. Skauting jest wielką grą i jak każda gra zawiera mnóstwo niewiadomych elementów od których zależy jej przebieg. Jeśli te elementy będą znane i opisane to będziemy mieli do czynienia raczej z teatrem a nie z grą. A życie.... to nie teatr ;)

Dlatego właśnie program harcerski to indywidualny program każdego zastępu, każdej drużyny, hufca, chorągwi i organizacji jako całości właśnie w tej kolejności wynikający jeden z drugiego.

Programu nie da się narzucić z góry gdyż by był indywidualny i pasujący do każdego a więc w naturalny sposób przeznaczony dla danego harcerza czy harcerki MUSI powstać w zastępie a dalej jako konglomerat różnych programów w drużynie, hufcu, chorągwi...Program każdego zastępu powinien żyć razem z nim, rozwijać się wzbogacać, dokładnie tak jak zastęp idzie przez życie i odkrywa wciąż nowe jego barwy, zapachy i smaki. Wyższe jednostki organizacyjne nigdy nie podają gotowych programów drużynom czy zastępom. One mają za zadanie zebrać realizowane programy, przeanalizować jakie w nich występują braki i przy pomocy różnorodnych propozycji programowych uzupełnić, wzmocnić i połączyć w jedną całość pracę wychowawczą drużyn harcerskich.

Jest jednak coś mające na celu pomoc w wykreśleniu indywidualnej ścieżki rozwoju każdego harcerza i harcerki zapewniając przy tym moc pomysłów na różnorodne działania tak by droga harcerskiego rozwoju była naprawdę ciekawą i emocjonująca grą. Nie żadną wirtualną ale taką prawdziwą w której gdy boli to... boli a gdy jesteśmy szczęśliwi to jest to prawdziwe i namacalne.

Tym czymś są instrumenty metodyczne czyli regulaminy stopni i sprawności. To jest właśnie to co pozwala młodym ludziom bez wykształcenia pedagogicznego budować poważne programy rozwoju indywidualnego każdego młodego człowieka. I na tym cierpi mocno nasza organizacja. Regulaminy stopni i sprawności zatrzymały się gdzieś w drodze, dodałbym, że w niespecjalnie ciekawym miejscu i brak w Giece osoby odpowiedzialnej za tą część pracy organizacji nie wróży niczego dobrego.

Jako, że ten artykuł w zamierzeniu jest skierowany głównie do drużynowych skupię się na programowaniu pracy drużyny właśnie. Pamiętając o tym, że bazą programu pracy drużyny są programy pracy zastępów wynikające z kolei z mniej lub bardziej przemyślanych, dokładnych planów zamierzeń poszczególnych harcerzy i harcerek. Czyli materiał jaki przynoszą ze sobą zastępowi na programową Radę Drużyny to fundament na którym budujemy plan pracy naszego środowiska. Podczas pracy nad naszym programem tworzymy zarówno plan pracy drużyny jak i doszlifowujemy plany pracy zastępów tak by korespondowały wzajemnie ze sobą. Teraz dochodzimy do kolejnej sprawy jaką jest ustalenie okresu na jaki tworzymy program pracy środowiska. Z reguły powinno to być 2 do 5 lat :) oczywiście podstawą tego programu będą powiązane ze sobą zamierzenia wychowawcze na poszczególne lata. Jeśli tworzymy program dla nowo powstałego środowiska to w zakresie naszych zainteresowań powinien znajdować się pierwszy rok pracy. Jest bowiem zbyt wiele niewiadomych by w ogóle myśleć o dalszych etapach. Przecież jeszcze nawet nie mamy lub nie znamy zbyt dobrze członków drużyny, zastępy nie spełniają jeszcze wszystkich swoich ról więc jak możemy wiedzieć co będzie ważne dla tych ludzi ?

W kolejnym etapie programowania pracy należy wziąć pod uwagę różne czynniki m.in. takie jak:

1.Jakie jest środowisko naszego działania ( duże miasto, miasteczko, wieś, odległości do ciekawych miejsc w Polsce, możliwości komunikacyjne, możliwości współpracy z innymi organizacjami oraz jednostkami administracyjnymi)
2.Jakie są warunki życia ludzi z Waszego środowiska (zawody rodziców, warunki materialne, liczba osób w rodzinie, do jakich szkół chodzą członkowie Waszego środowiska, jak się uczą, jaką mają opinię w szkole)
3.Jakie zainteresowania i jakie zamierzenia na przyszłość mają członkowie Waszego środowiska
4.Jaki jest przeciętny wiek w zastępach
5.Jaki jest poziom intelektualny poszczególnych ludzi
6.Jaki jest poziom wyrobienia harcerskiego
7.Jaki był program pracy drużyny w poprzednim roku i czy został zrealizowany a jeśli nie całkiem to w jakiej części i dlaczego.


Następną sprawą będzie uświadomienie sobie z jaką intensywnością może pracować Wasze środowisko.

1.Zastępy zbierające się raz w tygodniu
2.Zastęp zastępowych zbierający się dwa do trzech razy w miesiącu
3.Drużyna jako całość zbierająca się raz maksymalnie dwa razy na miesiąc.


To w dzisiejszych strasznie zabieganych czasach spore obciążenie.
Oczywistym jest, że praca harcerska nie odbywa się jedynie na zbiórkach jednocześnie pamiętając iż najwłaściwsza praca ma miejsce głównie w zastępach.

Rola zbiórek drużyny polega na:

1.Dawaniu zastępom wytycznych do dalszej pracy i zamykaniu zakończonych okresów.
2.Organizowaniu wspólnych dla całej drużyny przeżyć.
3.Organizowaniu gier, ćwiczeń, harców wymagających większego zespołu a dzięki temu budowaniu tożsamości środowiska
4.Stwarzaniu warunków pozwalających dzielić się zastępom pomiędzy sobą dorobkiem, zdobyczami a dzięki temu motywować je do dalszej wytężonej pracy.
5.Stwarzaniu sytuacji pozwalających instruktorom środowiska stwierdzić jaki jest poziom pracy w poszczególnych zastępach, stan wyrobienia harcerskiego poszczególnych członków środowiska oraz stosunek zamierzeń programowych do życia w poszczególnych warunkach.


I to właściwie wszystko co można napisać o programowaniu pracy teoretycznie, sądzę że do zrozumienia tego naprawdę i dogłębnie potrzebny jest przykład. I taki przykład pochodzący z książki Ewy Grodeckiej "O Metodzie Harcerskiej i Jej Stosowaniu" opiszę w drugiej części artykułu.





Notka. Artykuł napisany na podstawie książki "O Metodzie Harcerskiej i Jej Stosowaniu" oraz doświadczeń własnych autora


Janusz Sikorski

-------------------------------------------------
Nr HR-a: 1/2009