Za nami 10 - lat istnienia ZHPnL. Wszystkie nasze spotkania: konferencje, zjazdy, zloty, niczym kamienie milowe, wyznaczają przebytą harcerską drogę. Nie była to droga łatwa. Często prowadziła pod górę. Czasami szliśmy w ciemnościach i we mgle. Zawsze drogowskazem było nam jednak harcerskie prawo i przyrzeczenie.

Kiedy w roku 1989, odradzało się na Litwie harcerstwo, nie było mundurów, nie było sprzętu biwakowego, nie było doświadczonych instruktorów. Była jednak wśród ówczesnych harcerzy rzecz bardzo cenna - wielka wiara i wielka wytrwałość. To one, wsparte doświadczeniem i poświęceniem harcerzy z ZHR- u, pozwoliły nam stworzyć solidne fundamenty. Na tych fundamentach zbudowaliśmy gmach Związku Harcerstwa Polskiego na Litwie.

Dziś, wielu z tych, którzy wtedy budowali ten Związek zakończyło studia, podjęło pracę, założyło rodziny. Wszyscy oni - bez względu na to, czy mieszkają na Litwie czy poza jej granicami -patrzą na Was z oczekiwaniem i nadzieją. Wierzą i oczekują, że ten harcerski ogień, który rozgrzewał ich serca i oświetlał im drogę, nie zgaśnie w Waszych rękach. Oczekują oni, że len harcerski płomień będziecie chronić i że ogień ten rozpalicie w sercach Waszych młodszych kolegów.

Druhny i druhowie !
Kierując tym Związkiem przez prawie dwa lata miałem okazję poznać wielu z Was. Poznałem też warunki w jakich musicie pracować. Wiem ile poświęceń i wyrzeczeń muszą dokonywać każdego tygodnia drużynowi by pobudzać pracę w drużynach, by strzec ich czystości. Wiem ile wysiłku, czasu i zdrowia poświęcili instruktorzy, w tej liczbie członkowie Zarządu, broniąc Was przed niezrozumieniem a czasem i głupotą otoczenia. Wiem jak ciężka jest to droga. Ale sądzę też, że Was zebranych tu, nie trzeba przekonywać, iż to właśnie w takich chwilach decydują się sprawy najważniejsze. W chwilach trudnych, właśnie wtedy, gdy Wasza droga prowadzi wśród ciemności i przez mgłę, gdy zaczyna brakować Wam sił i gdy zaczynacie zastanawiać się czy to ma jeszcze sens, to właśnie w tych chwilach wykuwacie harcerskie serca w Was samych i w Waszych harcerzach. Musicie więc wytrwać bo w tych chwilach, piszecie dalszy ciąg historii harcerstwa na Litwie. Od Was tylko zależy, czy będzie to historia chlubna czy wstydliwa ? Czy będzie ona stanowiła wzór i drogowskaz dla tych, którzy przyjdą po Was, czy też nikt już po was nie przyjdzie, bo jeśli stracicie wiarę i jeśli zwątpicie w sens tych wartości, których strzec przyrzekaliście to podetniecie korzenie harcerstwu polskiemu na Litwie.

Życzę więc Wam byście wytrwali, byście pozostali wierni prawu i przyrzeczeniu harcerskiemu, by obchody 10 - lecia Związku Harcerstwa Polskiego na Litwie stały się dla Was źródłem siły do pracy w drużynach, byście nieśli zgodę i ogień miłości do Waszych domów, rodzin i przyjaciół.

Tu i teraz chciałbym natomiast jeszcze raz, publicznie odpowiedzieć na pytania:

- DLACZEGO DZISIEJSZEMU ŚWIATU POTRZEBNE JEST HARCERSTWO ?
- DLACZEGO DZISIEJSZEJ LITWIE POTRZEBNE JEST HARCERSTWO ?


Wszyscy, stajemy dziś przed wielkim wyzwaniem. Wyzwanie to wynika właśnie z czasów w jakich przyszło nam żyć. Dziś powszechne staje się szybkie tempo życia, skrajny konsumpcjonizm, relatywizm i ocenianie wartości człowieka poprzez ilość odniesionych przez niego sukcesów. Prowadzi to do niszczenia więzi międzyludzkich, burzenia ładu społecznego, zagubienia - szczególnie przez ludzi młodych - celu i sensu życia. Problemy te dotyczą nie jakiejś odległej, rzeczywistości ale nas i naszego otoczenia: szkoły, domu, harcerstwa. Jednocześnie ludzie w dzisiejszym świecie tak bardzo potrzebują zaufania, bezinteresowności, przyjaźni i miłości. Ludzie nie tylko poszukują wzorców jak żyć, potrzebują też wiary, że wzorce te mogą stać się realnością a nie tylko zbiorem pobożnych życzeń.

W związku z tym rysuje się przed nami wielkie wyzwanie. Myślę, iż tak jak przed wiekami - np. w czasach średniowiecza - symbolem ładu, porządku i spokoju było rycerstwo tak i dziś przynajmniej w skali naszego małego środowiska na Litwie harcerstwo może stać się polem realizacji takich wartości jak autentyczna przyjaźń, wierność i zaufanie. Myślę, iż możemy pokazać jak połączyć naukę i własny rozwój z działalnością na rzecz dobra wspólnego (wspólnej sprawy), jak dzięki silnej woli i wytrwałej pracy realizować swoje życiowe plany i marzenia, jak mądrze wybierać i korzystać z tego co oferuje świat nie popadając w alkoholizm, pracoholizm czy ślepy konsumpcjonizm.

"Każda epoka ma swe własne cele i zapomina o wczorajszych snach" - pisał poeta. Ale każda epoka potrzebuje też silnego oparcia na fundamencie wartości oraz czytelnego drogowskazu. Tym drogowskazem - wzorcem stają się ludzie. W przeszłości dla wielu ludzi takim wzorcem byli właśnie średniowieczni rycerze, dziś dla wielu młodych ludzi tu na Litwie takim wzorcem powinno stać się harcerstwo. Powinno nie tylko zaciekawiać atrakcyjnym programem ale także imponować ideową postawą i pociągać elitarnym charakterem. Czy tak się stanie zależy od nas wszystkich.



Harcerstwo odgrywało i odgrywa ogromna rolę szerząc w społeczeństwie wzory spędzania wolnego czasu i zdrowego trybu życia. Właśnie dzięki ciekawym możliwościom spędzania wolnego czasu ogranicza się wpływ na harcerzy alkoholizmu, narkomani czy gangów młodzieżowych. Dużą zasługą harcerstwa i zarazem jego wkładem w wychowanie społeczne jest nadanie najwyżej rangi właśnie walce z pijaństwem. Niestety, nie wszyscy doceniaj ą jeszcze, jak ważną rolę na tym polu odgrywa ZHPnL. Kształtowanie siły woli i własnego charakteru jest dla harcerzy wyzwaniem naprawdę ważnym, potrafią poświęcić temu swoje siły, podporządkować swoje dążenia i czas. Rzucona w tym właśnie środowisku zachęta "pracuj nad sobą, ćwicz swą wolę przez odrzucenie papierosów i alkoholu" przynosi niewyobrażalne owoce. Wezwanie to harcerze stosują tym chętniej, że występujący z nim instruktorzy sami je realizują.



Bardzo ważną zasługą harcerstwa jest formowanie postaw pro-społecznych. Postawy pro-społeczne widoczne są na przykładzie wielu byłych harcerzy. Jest to skłonność wiązania się dla wspólnych poczynań grupowych, umiejętność nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, umiejętność znalezienia się zarówno w roli karnego wykonawcy jak ich przywódcy w grupie. Umiejętność ta jest ważna szczególnie dziś gdy coraz więcej istotnych funkcji pełnionych niegdyś przez państwo przejmują organizacje społeczne. Doskonałym przykładem postawy pro-społecznej może być opieka i pomoc udzielana przez harcerzy osobom starszym, samotnym i chorym. Powodem do dumy może być też fakt, że to właśnie Harcerstwo było jednym z pomysłodawców i założycieli Wileńskiego Towarzystwa Dobroczynności.

Sedno harcerskiego wkładu w budowę państwa i społeczeństwa obywatelskiego polega jednak na tym, że jest ono wylęgarnią przywódców. Harcerstwo "daje" społeczeństwu ludzi aktywnych, pragnących ulepszać obowiązujący stan rzeczy, umiejących inspirować i podejmować zadania. Są to ludzie o wysokiej ideowości, patrioci, gotowi pracować i poświęcać się dla Ojczyzny. Z drugiej strony ludzie, którzy uformowani zostali przez harcerstwo cechują się często dużym poczuciem odpowiedzialności i praworządności.

Dziś, wraz ze znoszeniem podziałów w Europie szczególnego znaczenia nabierają mniejszości narodowe. Powinniśmy się starać aby sytuacja w Polsce i na Litwie w tym zakresie była dla nas powodem do dumy i chluby. W tym zakresie Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie poprzez swoją postawę ł działalność służy budowie państwa obywatelskiego, wzajemnemu, duchowemu ubogacaniu się jego mieszkańców. Dziś, świętując 10 - lecie Harcerstwa Polskiego na Litwie można i trzeba powiedzieć, że ma ono swój wkład w budowę zrozumienia i zaufania między młodymi Polakami i Litwinami.



Już od bardzo dawna filozofowie i pedagodzy zastanawiali się jak wychowywać ludzi młodych ? Wbrew potocznym przekonaniom nie da się wychować ludzi poprzez zakazy i nakazy. Oczywiście wskazanie różnicy między tym co dobre i złe jest bardzo ważne, szczególnie dla dzieci, ale młodemu człowiekowi przestaje to już wystarczyć. To co mówię jest dla nas oczywiste ale zdecydowałem się przypomnieć tę prawdę by tym trafniej oddać metodę wychowawczą stosowaną w harcerstwie, także tu na Litwie. Opiera się ona na spostrzeżeniu, które już 2 tys. lat temu poczynił Arystoteles, że jedynym sposobem ukształtowania ludzi na porządnych obywateli jest ich aktywny udział w życiu społeczeństwa już od najmłodszych lat. Dlatego też w harcerstwie przyzwyczaja się do podejmowania coraz bardziej odpowiedzialnych decyzji ale i ponoszenia za nie odpowiedzialności. Poza tym wykorzystuje się naturalne skłonności młodego człowieka do wzorowania się na autorytecie, przebywanie w gronie przyjaciół, ciekawość świata, chęć przeżycia przygody i wyczynu.

Harcerstwo stara się to wszystko zapewnić, ukazując jednocześnie, że można spędzić ciekawie czas bez alkoholu i papierosów, że można stać się szczęśliwym nie, zagarniając jak najwięcej rzeczy dla siebie ale posiadając przyjaciół i wspólnie z nimi pokonując piętrzące się dookoła trudności. Ta atrakcyjność harcerstwa okazuje się tym ważniejsza jeśli przyjrzeć się modelowi życia jakim kusi nas świat Michael`a Jacksona czy Madonny. Dziś gdy młody człowiek musi dokonywać ważnych wyborów, pod wielką presją reklam, w hałasie muzyki i z dala od rodziców, ważne jest by mógł oprzeć się na głosie sumienia i choćby małym ale własnym doświadczeniu a nie tylko na zbiorze suchych zakazów i nakazów.

Jednym z najskuteczniejszych systemów wychowawczych, który do tego rodzaju wyborów przygotowuje jest liczący 90 lat system skautowy, w polskiej tradycji znany jako system harcerski. Myślę, iż powinien on zostać wreszcie doszczeżony i doceniony przez większość społeczeństwa także i tutaj. Wymaga to jednak działań pomocniczych ze strony nas wszystkich.

Na koniec chciałbym się zwrócić do rodziców, nauczycieli i tych wszystkich, którym nie jest obojętna przyszłość harcerstwa na Litwie.

Szanowni Państwo. Harcerstwo Polskie na Litwie świętuje dziś 10 - lecie swego istnienia. Myślę, że to święto naszych harcerzy, starających się, w miarę swoich młodzieńczych możliwości, pełnić na co dzień służbę Bogu, Ojczyźnie i bliźnim, że to święto jest doskonałą okazją by przyjrzeć się im bliżej, zobaczyć w nich ludzi naprawdę wielkich, wielkich swoimi marzeniami i ideałami ł być może już od tego dnia zacząć traktować ich jak partnerów, jak ludzi z którymi można nie tylko żyć w tym pięknym mieście ale i dla niego pracować. Tego wszystkiego, z całego serca Wam życzę

Mariusz Gasztoł
Tekst wystąpienia w dn. 6 marca 1999 w Wilnie, na konferencji z okazji I0-lecia Harcerstwa Polskiego na Litwie.