Harcerz wyznacza na mapie azymut i rusza według wyznaczonego szlaku. Ma trzy godziny na dotarcie do kolejnego punktu kontrolnego. Trzysta kilometrów dalej harcerka myszkuje po lesie rozpoznając zwierzęce i ludzkie ślady. Nad morzem zastęp starszoharcerski wypływa właśnie na przybrzeżny rejs, a w tym samym czasie w Warszawie grupa druhów ćwiczy wyczynowe strzelanie asg, podczas gdy w Białymstoku ich koledzy za chwilę zaczną trening karate.
Na pierwszy rzut oka wszyscy realizują zupełnie różne specjalności, ale to błąd. Wszyscy bowiem należą do drużyn Harcerskiej Służby Granicznej.

Kiedy otrzymuję pytanie, czym zajmują się drużyny Harcerskiej Służby Granicznej mam zawsze duży problem z odpowiedzią. Nie dlatego, że nie wiem co robią, ani nie dlatego, że nie robią nic, ale właśnie ze względu na bogactwo możliwości programowych, jakie stwarza ta specjalność. Harcerska Służba Graniczna, to bowiem najczystszy w swej formie skauting podlany granicznym sosem. O specyfice tej specjalności decydują nie formy metodyczne, ani propozycje programowe, a tematyka, wokół której obraca się działanie tych drużyn. Tematyka nastawiona na patriotyzm, kultywowanie niepodległościowych tradycji harcerstwa oraz propagowanie w społeczeństwie wiedzy o granicy, kultury prawnej i kultury obywatelskiej.

Wachlarz możliwości
Drużyna HSG nie ma więc ściśle zakreślonego spektrum tematycznego. Jeśli działa nad morzem, w rejonie odpowiedzialności służbowej Morskiego Oddziału SG, to może być drużyną żeglarską i pływać. Może nosić żeglarskie mundury z plakietką specjalności HSG i będzie mieścić się w konwencji. Jeśli działa na obszarze Bieszczad może być drużyną jeździecką. W Nowym Sączu może zajmować się harcerskim lotnictwem, a z kolei w Warszawie, czy Białymstoku będzie krążyła w okolicy drużyn proobronnych. W każdej z drużyn HSG musi być wysoko postawione puszczaństwo, ratownictwo, turystyka.
Co więcej, to właśnie ze środowiska Harcerskiej Służby Granicznej wyszła nowa koncepcja realizacji Harcerskiej Służby Porządkowej, która tak dobrze została oceniona na Zlocie ZHP w Kielcach. Bowiem to właśnie HSP najbardziej przybliża harcerzowi to, czym zajmuje się na co dzień Straż Graniczna.
Sytuacja taka wynika wprost z tego, czym Straż Graniczna się zajmuje. Formacja ta, to bowiem nie tylko kontrola podróżnych w przejściach granicznych, ale przede wszystkim ochrona granicy zielonej, a ta realizowana jest na lądzie, wodzie i w powietrzu. Straż Graniczna jest faktycznie skrzyżowaniem policji z wojskiem zachowując cechy obu tych służb. W efekcie zakres szkolenia funkcjonariuszy obejmuje więc całą gamę umiejętności, które występują w całym skautingu. Od podchodów po udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej. Drużynowy drużyny HSG zastanawia się więc nie tyle, co by tu zrobić w ramach specjalności, ale co wybrać ze wszystkich istniejących ofert.

Specyfika - tematyka
Co więc wyróżnia drużyny HSG z pozostałych specjalności? Na pewno współpraca ze Strażą Graniczną. Współpraca realizowana na różnych polach od pomocy w kultywowaniu tradycji formacji granicznych, wyszukiwaniu pamiątek po Straży Granicznej II RP, Korpusie Ochrony Pogranicza i Wojsk Ochrony Pogranicza i opiece nad weteranami, aż po wsparcie w działaniach profilaktycznych, czy akcjach promocyjnych.
Drugim obszarem wyróżniającym jest tematyka harców. O ile puszczanin będzie obserwował życie lasu, to harcerz z drużyny HSG będzie obserwował biwak innej drużyny harcerskiej wyrabiając jednak te same cechy: cierpliwość, spostrzegawczość, panowanie nad sobą. O ile wodniak będzie na swym jachcie płynął w "nieznane", to wodna drużyna HSG popłynie wzdłuż brzegu, ćwicząc spostrzegawczość w obserwacji plaż. O ile drużyna proobronna będzie ćwiczyła przenikanie przez linie wroga, o tyle HSG będzie bawiła się w coś dokładnie przeciwnego: wyłapywanie takich, którzy usiłują przeniknąć.
Trzecim rejonem wyróżniającym HSG jest realnie pełniona służba, która w niewielkim stopniu występuje w innych specjalnościach (poza ratownictwem), a w HSG jest podstawą funkcjonowania. Będzie to zarówno udział wędrowników w charakterze obserwatorów w rutynowych patrolach granicznych, jak i całkiem konkretne działania choćby w propagowaniu wiedzy, co zmieni się w momencie wejścia Polski do strefy Schengen, a w tym kontekście także budowa Europy Ojczyzn poprzez nawiązywanie braterskich relacji schengeńskich ze skautami po przeciwnej stronie coraz mniej widocznej granicy. Może to być także służba na rzecz uchodźców i propagowanie wiedzy o ich problemach. Pole działania jest szerokie i akurat dla wędrowników. W istocie - jak we wszystkim w tej specjalności - możliwości są nie ograniczone i zależą tylko od fantazji drużynowego.
I wreszcie aspekt czwarty, chyba najistotniejszy. Wszystko, czego drużyny HSG się dotkną ma służyć umocnieniu szacunku dla polskiego prawa, praworządności i kultury prawnej rozumianej nie tyle jako podporządkowaniu paragrafom, ale bardziej jako umiejętności świadomego korzystania z przysługujących mi jako obywatelowi praw.

Specjalność wielu specjalności
Taka filozofia otwiera przed drużyną HSG niesamowite możliwości, szczególnie, kiedy mówimy o wędrownikach. W istocie, w drużynie takiej może występować cała gama specjalności powiązanych jedynie tematyką harców i służby. W prowadzonej przeze mnie i traktowanej jako królik doświadczalny 125 WDW HSG, SDRI GROM, występują cały czas cztery zastępy specjalnościowe nazywane służbami: ratownicza, HSP, łączności i kwatermistrzowsko-turystyczna. Aktualnie specjalizują się także patrole idąc w kierunku kwalifikowanego ratownictwa i sportów ekstremalnych. Cały czas pozostajemy przy tym w ramach Harcerskiej Służby Granicznej. To dowodzi, jak pojemna jest to specjalność.
W tym kierunku, szerokiego wachlarza propozycji programowych iść będą przygotowania do SAS i SODA zarówno w roku przyszłym, jak i następnych. Będziemy dążyć do tego, by program obozu dawał mozaikę ofert programowych tak, by uczestnicy mogli co roku korzystać z czegoś innego, co nie tylko zapewni im doskonałą zabawę, ale także wyposaży w wiedzę i umiejętności, które będą mogli wykorzystać w służbie na rzecz swojej społeczności lokalnej.

phm Maciej Pietraszczyk
Szef Inspektoratu HSG/HSRD
Wydziału Specjalności GK ZHP



-------------------------------------------------
Nr HR-a: 3/2008