Zmiany w Systemie Stopni Instruktorskich. Po co to wszystko? 

Rada Naczelna ZHP, w marcu 2016 r. przyjęła i skierowała do dalszych konsultacji projekt  zmian w Systemie Stopni Instruktorskich. Konsultacje projektu będą trwały do końca lipca. Zapewne w wielu środowiskach pojawiło się pytanie o genezę, źródło i cel proponowanych zmian.

System Stopni Instruktorskich to jeden z głównych dokumentów dotyczących pracy z kadrą w ZHP. Pracuje z nim każdy instruktor, czy to osobiście, zdobywając swoje instruktorskie szlify, czy prowadząc próby instruktorskie młodszych członków kadry ZHP. Skłaniam się do tezy, że jest to jeden z najważniejszych dokumentów w organizacji, mający realny wpływ na jakość kadry, a pośrednio jakość harcerstwa. Właśnie dlatego, tak ważne jest, abyśmy poważnie podeszli w organizacji do rozmowy o tym projekcie, system powinien bowiem odzwierciedlać aktualne potrzeby organizacji, w tym kierunki kształcenia kadry.

W 2012r Rada Naczelna ZHP opublikowała  „Raport z analizy funkcjonowania systemu metodycznego ZHP”. Był on konsekwencją wielu prac i dyskusji o stanie działań metodycznych, pracy drużyn i gromad w zgodzie z harcerską metodą. Wnioski  z raportu już cztery lata temu wskazywały, że:

1. Idea instrumentów metodycznych jest wypaczana tworząc swoistą „koleinę metodyczną” przekazywaną następcom.
2. Przygotowanie do funkcji drużynowego koncentruje się na przygotowaniu do założenia drużyny. Nie wskazujemy, jak postępować w kolejnych latach działalności, jak rozwijać drużynę.
3. Drużynowi nie inicjują samodzielnej inicjatywy harcerzy.
4. Indywidualna praca drużynowego z harcerzem nie funkcjonuje poprawnie. Drużynowy wypełnia swoją rolę animatora, czy organizatora, zapominając często o roli wychowawcy.
5. Sprawności harcerskie są źle postrzegane.
6. Zastępy nie funkcjonują tak, jak należy. Brak powierzania samodzielnych zadań zastępom na początkowym etapie ich funkcjonowania, powoduje w konsekwencji ich bierność i sprowadza je do roli grup organizacyjnych.
7. Drużynowi nie dostrzegają różnic między metodyką harcerską i starszoharcerską.

Rada Naczelna wskazała wówczas, że niezbędne jest rozpoczęcie w organizacji działań, które doprowadzą między innymi do opracowania planu wzmocnienia działalności metodycznej gromad i drużyn.

W wyniku tej analizy, kolejnym krokiem było uruchomienie prac nad nową strategią ZHP i przyjęcie przez Zjazd ZHP pierwszego kierunku obowiązującej obecnie strategii – K1„Dobry program drużyny”. Dokument „Strategia ZHP na lata 2012 -2017” jasno wskazała, że wiele drużyn nie działa zgodnie z metodą harcerską. W konsekwencji jako pierwszy cel strategiczny przyjęto „Program ZHP powstaje w drużynie jako wynik analizy wychowawczych potrzeb harcerzy. Drużyna działa zgodnie z metodą harcerską. Ma własny program zgodny z Prawem Harcerskim, Misją ZHP i podstawami wychowawczymi, odpowiadający na potrzeby, zainteresowania, dający możliwości rozwoju. Konieczne jest systemowe zapewnienie wsparcia drużynowego na poziomie hufca w:

• tworzeniu, realizacji i ewaluacji programu drużyny,
• działaniu drużyny zgodnie z odpowiednią metodyką.”

a wskaźnik realizacji celu określający, że po zakończeniu wdrożenia wszystkie drużyny będą pracować zgodnie z metodą harcerską.

Dziś, w czwartym roku wdrożenia, jesteśmy u progu oceny realizacji na ile skutecznie udało się nam osiągnąć powyższy cel. Niestety wyniki ewaluacji prowadzonej między innymi w oparciu o Arkusz Analizy Hufca (AAH) czy badania drużynowego wskazują, że do osiągnięcia tego celu wiele nam brakuje. Wciąż mamy problem z działaniem systemem małych grup, zdobywaniem stopni i gwiazdek oraz sprawności. Drużynowi zgłaszają problemy z celowością swoich działań. Wskazują, że problemem jest dla nich praca z Przyrzeczeniem i Prawem Harcerskim w środowiskach. Obawy te potwierdziła również ogólnopolska dyskusja o Prawie animowana przez Radę Naczelną w 2015r. W ocenach pojawiają się dokładnie te same problemy, które widzieliśmy jako organizacja już w 2012r.

Powyższe wnioski, skłoniły członków RN ZHP, aby przy określeniu kierunków pracy z kadrą, do czego zobowiązuje RN Statut ZHP, pochylić się nad tematem, który aktualnie  wydaje się być najważniejszy – kształtowania kadry ZHP, tak aby w świadomy sposób stosowała harcerską metodę w swoim działaniu, aby rozumiała swoją rolę jako wychowawcy. W tym duchu przyjęta została przez Radę Naczelną w listopadzie 2015 Uchwała o kierunkach Pracy z Kadrą, która za główne cele pracy z kadrą w ZHP (na wszystkich szczeblach struktury) na lata 2016 i 2017 uznaje:

1. Doprowadzenie do sytuacji, w której drużyny działają metodą harcerską
2. Doprowadzenie do sytuacji, w której drużyny w każdym swoim działaniu świadomie realizują harcerski ideał wychowawczy
3. Praca wszystkich poziomów harcerskiej struktury zgodnie z Systemem pracy  z kadrą w ZHP

Rada Naczelna ZHP uchwałą tą zobowiązała siebie oraz Główną Kwaterę ZHP do przejrzenia i modyfikacji wszystkich dokumentów dotyczących pracy z kadrą, tak aby wzmocnić działania w kierunku osiągnięcia tych celów. Uchwała literalnie wskazuje konieczność zmian miedzy innymi w Systemie Stopni Instruktorskich.

Zmiany w Systemie Stopni Instruktorskich, mają więc na celu realizację  Strategii ZHP i uchwały RN ZHP, poprzez wzmocnienie metodyczne naszych instruktorów, położenie nacisków w prowadzonych próbach na  wychowawczy charakter i głębokie zrozumienie zasad metody harcerskiej i poszczególnych metodyk. Tylko dobrze wykształcona kadra, rozumiejąca i czująca harcerstwo jest w stanie wpływać na jakość działania drużyn w tym zakresie.   Wszystkie zmiany w ideach stopni oraz wymaganiach na stopnie zostały opracowane w tym duchu i celu.   Gorąco zachęcam Was do pochylenia się nad tymi zapisami, bo w takich dokumentach ważne jest każde słowo – jak będzie rozumiane a następnie interpretowane, a po ewentualnym ostatecznym przyjęciu przez RN ZHP wprowadzone w życie. W tym miejscu liczymy na doświadczenie i mądrość komisji stopni instruktorskich i opiekunów prób na stopnie instruktorskie , aby przyjęte zmiany ostatecznie szybko zostały wprowadzone w życie. Chcielibyśmy, aby stały się przyczynkiem do instruktorkach dyskusji, pogłębionych analiz stanu środowisk i rozumienia metody harcerskiej przez instruktorów z Waszych hufców i chorągwi. Te zmiany systemowo i trwale mogą popchnąć organizację w dobrym kierunku. Nie pozwolą omijać w próbach instruktorskich tego co najważniejsze w harcerskim wychowaniu – idei, wartości i skutecznego sposobu wprowadzania ich w życie naszych zuchów i harcerzy.

W tym miejscu sądzę, że należy się instruktorom jeszcze jedno wyjaśnienie. W projekcie zmian w SSI zaproponowanym przez RN ZHP znalazły się zmiany nie tylko w ideach, wymaganiach, warunkach otwarcia i zamknięcia stopni, ale również w samym regulaminie SSI. Są to zmiany zaproponowane i wprowadzone pod obrady RN ZHP w listopadzie 2015r przez KSI przy GK ZHP. Większość zaproponowanych przez wnioskodawcę zapisów została przez RN ZHP przyjęta i wprowadzona do tego projektu. 

Zmiany proponowane z Systemie Stopni Instruktorskich, są tylko jednym z elementów realizacji Uchwały Rady Naczelnej ZHP, o kierunkach pracy z kadrą. Aktualnie rozpoczęliśmy prace nad przeglądem i zmianami w innych dokumentach. To jest proces, który zakończy się  do początku 2017r. Nad swoimi dokumentami będzie w tym kierunku pracować też GK ZHP. Tak więc, jak widać, jest to tylko element dużo większej instruktorskiej układanki. Mamy nadzieję, że razem złożą się na wzmocnienie naszych drużyn i realne wsparcie drużynowych w ich instruktorskiej służbie.

Z punktu widzenia RN ZHP zaproponowane zmiany w SSI są ważnym krokiem na tej drodze. Mamy nadzieję, że wesprzecie nas w tej dyskusji. Jako członkowie Rady Naczelnej, chcemy z Wami o tym rozmawiać, chcemy do Was przyjechać, dyskutować o proponowanych zapisach. O organizację takich zbiórek prosiliśmy już wszystkich Komendantów Chorągwi i Przewodniczących Rad Chorągwi. Pytajcie ich o terminy zbiórek. Spotkajmy się w Waszych chorągwiach i wspólnie dopracujmy ten projekt. Niech po przyjęciu na jesiennym posiedzeniu RN ZHP, będzie naszym wspólnym dokumentem, z którym będziemy się utożsamiać i z satysfakcją pracować z naszymi podopiecznymi instruktorami. Dokumentem, który pozwoli nam, jako organizacji, rozwijać się w dobrym kierunku.  

Nr HR-a:  I/2016