Może czas na nowe spojrzenie na kształcenie instruktorskie ?
W ostatnim czasie kilka zespołów instruktorskich zajmowało się tą problematyką w obu Organizacjach / ZHP, ZHR/
W ZHP Ruch Całym Życiem, organizował przed rokiem interesujący kurs harcmistrzowski, zaś Organizacja Harcerek ZHR przeprowadziła nawet wokół tej problematyki konferencję. Wnioski nie są jednoznaczne, wskazują jednak na kryzys etosu tego stopnia instruktorskiego, a może szerzej, na kryzys kształcenia, oraz działania harcmistrzowskiego. Niedawno, na łamach Czuwaj i Pobudki Maciej Szafrański opublikował też ciekawy artykuł o "mistrzu harców" czyli /może niezamierzenie/ idealnym harcmistrzu, stawiając cały szereg bardzo trafnych stwierdzeń, ale budząc jednocześnie nostalgię za niedościgłym wzorcem z "harcerskiego Sevres".
Według Druha Maćka harcmistrz to ktoś, kto :
- osiąga życiowe mistrzostwo, pracując nad sobą,
- obserwuje świat i ludzi,
- wyprzedza innych o krok,
- ćwiczy wolę i siłę charakteru,
- zna siłę słów i ich moc sprawczą,
- umie słuchać, przepraszać i wybaczać
- sobą , rswym życiem na co dzieńr1; wskazuje drogę innym
- wie, jak powstać z upadku, przezwycięża swe ograniczenia,
- dba o siebie, swe zdrowie i kondycję
- jest wrażliwy, spolegliwy
- rozumie potrzebę mądrej służby
- ceni wartości rodzinne i międzyludzkie
- jest patriotą, ceni wartości kultury narodowej
- tworzy w swym otoczeniu klimat wzrastania w mistrzostwie harców
Piękny i bezdyskusyjny obraz. Ale mimo tak dużych wymagań wiele harcerskich zespołów potrafiło, i nadal potrafi stworzyć atmosferę ciągłości pracy i wewnętrznych standardów, tak by młodzi drużynowi wzrastali w poczuciu takiej właśnie drogi rozwoju i samodoskonalenia - stając się już na etapie wyższych stopni harcerskich potencjalnymi instruktorami. Rzecz w tym, na ile system kształcenia potrafi współgrać z niejako naturalną drogą wyłaniania potencjalnych instruktorów.
Aleksander Kamiński, przekształcając wilczęta w nowoczesną metodę zuchową szukał kadry.
Znalazł ją w intuicyjnie tworzonej w ZHP grupie wędrowniczej - jako pole służby którym miało być potencjalne bycie zuchmistrzem. W ten sposób stał się również współtwórcą polskich eksperymentów wędrowniczych, razem z Puciatą, Kreinerem, Piskorskim i kadrą organizacji żeńskiej. Chodziło o to, by we właściwym rozwojowo momencie pobudzić i wykorzystać chęć bycia Wodzem ! Chęć ta pojawia się w spirali przywództwa już na etapie zastępu i właściwie rozwijana prowadzi do bycia mistrzem harców w bardzo młodym wieku.
Uderza niski wiek harcmistrzowania w dawnym ZHP, a poraża dzisiejszy !
Warto przytoczyć tezy 28 - latka, harcmistrza od roku :
- chciałem bo harcmistrz, to brzmi dumnie
- jestem harcmistrzem od roku, czyli młodym harcmistrzem /?!/
- chciałem umocnienia swojego autorytetu jako hufcowego
- chciałem być w relitarnym klubie - z czerwoną podkładką
Po nominacji zmieniło się moje widzenie
- harcmistrz to nie laury i wypoczynek od zwykłych harcerskich spraw
- to nie początek końca ale zupełnie nowe życie
- zrozumiałem że swym przykładem zarażam innych
- sam stawiam cele i działam
- ponoszę ryzyko błędów, bo jestem sam
- jestem dla drużynowych, a nie "harcerskich elit" / !/
- obserwując, zadaję sobie pytanie - czy trudno jest harcmistrzowi posiadać "honor" ?
- przez swoje doskonalenie powinienem stawać się wyspecjalizowanym "narzędziem"
- zrozumiałem, że misja harcmistrza zależy od tego kim się stajemy
Widać zupełną zmianę optyki - , ale, co znamienne, Druh ten do nowych wniosków dochodzi sam, bo "jest sam" jak zresztą konkluduje.
Zamienne są też uwagi gromadzone wokół harcmistrzostwa w ZHR - Organizacji Harcerek.
Warte podkreślenia są takie stwierdzenia, zbieżne z odczuciami kadry ZHP, a wyostrzone poprzez łatwiejszy "ogląd" mniejszej organizacji :

- przywrócić stopniowi harcmistrza autentyczną pomocniczość na drodze kształcenia
- praktyka tego stopnia prowadzi do administrowania, do zarządzania "szczeblami"
- odbiera to poczucie bycia wychowawcą, a przecież harcmistrz jest wychowawcą
wychowawców, który powinien odpowiadać za kształcenie młodszych
- obecna praktyka nie motywuje do bycia harcmistrzem, uprzedmiotowia te osoby
Chyba najmocniej w praktyce ZHR wybił się problem zatracania sensu stopni instruktorskich jako wyznacznika wiedzy i umiejętności wychowawczych - oderwanie się wyższych stopni od prowadzenia drużyny, na rzecz zarządzania poszczególnymi "szczeblami" i wiedzy logistycznej, miast wychowawczej.
Pewien wniosek "na gorąco" : sens prób instruktorskich, np. w ujęciu przeciwnym dzisiejszej praktyce obu organizacji mógłby się sprowadzać do poszerzania wiedzy drużynowego /szefa pjo /- od podstaw przewodnikowskich poprzez phm do harcmistrza wreszcie. Zasada budowy modułowej kursów wymagałaby jedynie poszerzania i pogłębiania tych samych zagadnień, a nie nadbudowy i dodawania nowych dziedzin np. pod kątem perspektywy działania na kolejnych rszczeblach władzy. Wcale nie jest korzystne "ozdabianie" kształcenia - a właściwie ...szkoleń modnymi wykładami z zarządzania, logistyki, i innych "trendy" dziedzin, jako wyznacznika nowoczesności.
Zasada przemienności funkcji wprost zakłada harc-mistrzostwo drużynowego, a nie wiązanie tego stopnia z pracą komend i zarządzaniem. Z kolei już przewodnik powinien znać struktury związku i podstawy zasad nimi rządzących.

W ciekawej próbie zmian, Kursie Harcmistrzowskim RCŻ warto zwrócić uwagę na sposób
budowania osobowości harcmistrza oparty na czterech kierunkach:
A. OSOBOWOŚĆ
Jest ciekawym człowiekiem, ma kręgosłup moralny, umie bronić własnego
systemu wartości. Jest charyzmatyczny. Ma swoje pasje.
Zajęcia
1. Idea stopnia harcmistrza, etos stopnia.
2. Etyka a problemy życia codziennego - dylematy moralne.
3. Moja filozofia życia. System wartości.
4. Refleksje nad wartościami: miłość, szczęście, prawda,
sprawiedliwość, wiara i służba
5. Fakultatywnie: Ludzie z pasją.
B. DOJRZAŁOŚĆ ŻYCIOWA
Ma określone priorytety i cele życiowe, konsekwentnie je realizuje. Umie
pogodzić różne sfery życia. Obrał własną drogę do sukcesu i szczęścia.
Zajęcia
1. Własna droga do sukcesu i szczęścia.
2. Analiza i planowanie strategiczne.
3. Szanse i zagrożenia dla współczesnego świata.
4. Sztuka udanych negocjacji.
C. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA HARCERSTWO
Dojrzale pojmuje sens i cel harcerstwa. Czuje się odpowiedzialny za całość
organizacji, do której należy. Wie jak działa organizacja i wywiera wpływ
na jej rozwój.
Zajęcia
1. Polityka w harcerstwie - historia i teraźniejszość.
2. Szanse i zagrożenia dla harcerstwa.
3. Rola i miejsce harcerstwa w Polsce. Misja ZHP.
4. Etyka w harcerstwie. Respektowanie Prawa Harcerskiego. Granice
hipokryzji.
5. Zarządzanie organizacją - system pracy hufca, chorągwi, Głównej
Kwatery. Przepływ informacji.
6. Ewolucja modeli: puszczaństwa, pracy nad sobą, braterstwa i służby
w harcerstwie.
7. Fakultatywnie: komisja rewizyjna, sąd harcerski, promocja
harcerstwa.
D. INSTRUKTOR INSTRUKTORÓW
Jest autorytetem. Motywuje i inspiruje innych. Umie być wodzem dla
instruktorów.
Zajęcia
1. Umiejętność rozwiązywania konfliktów.
2. Wywieranie wpływu - przywództwo.
3. Prowadzenie próby harcmistrzowskiej i podharcmistrzowskiej.
4. Wyczyn organizacyjny
Fakultatywnie: Budowanie i praca zespołu instruktorskiego

Kurs ten, wydaje się być dobrym przykładem innego, odważnego ujęcia - może w pewnym stopniu w kierunku
Woodbadge brytyjskiej. Jako zwieńczenie kształcenia - "blok harcmistrzowski" - uzupełniony o formy atrakcyjne dla uczestników wart jest głębszej analizy.
Aktualnie przygotowywany jest kurs "nowego" zespołu "harcmistrzowskiego" Wydziału Kształcenia GK ZHP.
Pewne elementy z dyskusji wokół proponowanego programu kursu warte są podkreślenia i porównania z powyższymi uwagami :

Ciekawe uwagi co do celów kształcenia
- być harcmistrzem także poza organizacją, jako czynny obywatel
- praktyka i osobiste przeżycia jako narzędzia kształcenia
- poznanie nowych - nowoczesnych- form pracy, możliwych do wykorzystania w zajęciach
Dobre pomysły na zajęcia
- pisanie CV
- mój autorytet - przedstawienie drogi budowania autorytetu
- dalszy rozwój - pomysły na samokształcenie
- harcmistrz - opiekun prób instruktorskich
- pełnienie - zmienność funkcji / na każdym poziomie/
- redagowanie materiałów metodycznych
- kreowanie autorytetów wobec młodzieży
- czym zaciekawić, jestem w czymś "niepowtarzalny"
- metoda harcerska dzisiaj, naturalność metody
- harcerski system wychowawczy, grupy wiekowe
- motywacja kadry
- techniki harcerskie historycznie i dzisiaj
- działanie i "wyczyn" - praca "harcmistrzowska" /majstersztyk/
- wczoraj, dziś i jutro harcerstwa - wizjonerstwo czy ekstrapolacja
- wypracować wspólnie coś rdużego - niezwykłego, na miarę aspiracji
Formy
- uczenie w działaniu praktycznym
- próby wodza, próby przywodzenia
- zajęcia "w cztery oczy" , inspiracja i mentorstwo
- samokształcenie, samodzielna praca
- zajęcia metodą pośrednią, gry, ćwiczenia, biegi harcerskie
- zewnętrzni fachowcy - spotkania z profesjonałami jako intelektualna przygoda
- autorytety harcmistrzowskie - czy są ?
- lektury, recenzje proponowanych wydawnictw
- zadania międzyzbiórkowe, jako dopełnienie zajęc
- program i plan realizacyjny dużej harcerskiej zbiórki, akcji /projekt, strategia zarządzania, informacja/
- budujemy poradnik dla.....

Budowanie wokół zespołów harcmistrzowskich dorobku kształcenia, jest dobrą koncepcją na integrację harcmistrzów tak, by byli oni mistrzami harców a nie tworzyli klubów wzajemnej adoracji, by byli wychowawcami kształcącymi innych dzięki swej wiedzy, swemu przykładowi i aktualnymi - wysokich lotów umiejętnościami pracy z młodzieżą harcerską.
Tak tworzone mistrzostwo harców nie będzie musiało być certyfikowane kolejną protezą, odznaką taką , czy inną.
Na zakończenie, chcę polecić Kurs, który powstaje jako efekt powyższych przemyśleń w Zespole Harcmistrzowskim Wydziału Pracy z Kadrą i Kształcenia GK ZHP, pod w o d z ą druha Maćka Szafrańskiego.

Czuwaj !
Wilk Samotnik


-------------------------------------------------
Nr HR-a: 1/2008
Kategoria artykułów: Kształcenie Mistrzów Harców