CZY TYGRYSY PRZETRWAJĄ DO ROKU 2050?
(alternatywny tytuł: TERYTORIUM TYGRYSA)

Proponowane zajęcia mają uwrażliwić uczestników na los ginących gatunków wielkiej fauny, a przez to na los całej naszej planety Ziemia. Oczywiście los ginących ślimaków, drobnych gryzoni, mchów, porostów itd. jest tak samo istotny dla przyszłości i różnorodności życia na Ziemi, tym niemniej do odbiorcy łatwiej jest trafić przez przykład tzw. zwierząt charyzmatycznych, znanych z przekazu kulturowego lub z zoo. We wstępie znajduje się też kilka słów o lwach, ale podstawowym tematem jest tygrys (gdyż wyraźnie dzieli się na zróżnicowane podgatunki zamieszkujące różne regiony).

Zajęcia można przeprowadzić na obozie, biwaku, zbiórce itd., w mniej lub bardziej rozbudowanej czasowo i logistycznie wersji. Przeznaczone są dla liczby od kilkunastu do trzydziestu uczestników (drużyna, kilka zastępów), w wieku 11-16 lat.

WPROWADZENIE
Lwy i tygrysy to największe, najbardziej imponujące drapieżniki z rodziny kotów. Lew (Panthera Leo) występuje w Afryce i Azji (a w starożytności także w Europie), zaś tygrys (Panthera tigris) tylko w Azji. Z zewnątrz mocno się różnią - tygrys jest pręgowany i ma wyraźnie czerwonawo-pomarańczowy odcień zabarwienia sierści, lew jest jednolicie płowożółty ale samiec ma imponującą grzywę. Prowadzą też nieco inny tryb życia - lew jest aktywny w dzień, żyje głównie na otwartych terenach.

Żadnemu zwierzęciu człowiek nie poświęcił tyle dzieł sztuki i wyobraźni co lwu. Lew jest godłem wielu państw, narodów, regionów i miast: między innymi Anglii, Belgii, Holandii, Norwegii, Danii, Hiszpanii, Czech, Bułgarii, Szkocji, Estonii, miasta Lwowa. Mówimy rlwia częśćr1;, rlwie sercer1;, nadajemy imiona Leon, Lew, Leonard itd. Także tygrys wbił się w ludzką wyobraźnię. Jest narodowym symbolem Indii, Bangladeszu, Korei i Nepalu, jest jednym ze znaków chińskiego zodiaku, jest symbolem bojowości. Wielki premier Francji Georges Clemenceau był nazywany
"starym Tygrysem", w "Księdze Dżungli" Kiplinga występuje postać tygrysa Shere-Khana. Słynny dywizjon amerykańskich lotników walczących w Chinach podczas II wojny światowej nosił nazwę "Latające Tygrysy".
Człowiek jednak od dawien dawna prześladował te dwa piękne drapieżniki i zepchnął je niemal na skraj zagłady. W wielu krainach gdzie jeszcze 100 lat temu żyły lwy lub tygrysy, nie ma dziś po nich śladu. W Europie lwy zostały wytępione już przez Rzymian. Oczywiście nie tylko lwy i tygrysy były tępione przez człowieka - tak samo lamparty, pumy, jaguary, niedźwiedzie, rysie, wilki, żbiki, słonie, nosorożce, żubry, bizony i wiele innych gatunków zwierząt, także (a może przede wszystkim ) te mniej efektowne, często niezauważane.,

Lata dwudzieste XX w. to okres ostatnich wielkich polowań i początek ostatniego etapu tragedii wielkich drapieżników. Były to lata kiedy uznaniem cieszyli się rwielcy biali myśliwir1; dla których szczytem męskości było ustrzelenie "Wielkiej Piątki" (lwa lub tygrysa, słonia, nosorożca, hipopotama i bawoła). Chińczycy zaś wierzyli i do teraz w znacznej części wierzą że maść z tygrysa jest najlepszym lekiem na wszystko. W latach dwudziestych tysiące lwów i tygrysów zostało zastrzelonych a następie wypchanych ku uciesze białych myśliwych albo sproszkowanych przez chińskich aptekarzy. Proceder ten niestety wciąż trwa. Nadal zmniejszają się też pierwotne lasy - środowisko tygrysa. Przetrwanie pobratymców Shere-Khana do XXII wieku stoi pod wielkim znakiem zapytania.

100 lat temu na świecie występowało 8 podgatunków tygrysa. Do dziś przetrwały tylko 4 lub 5. Oto dwa z tych 4 czy 5, które jeszcze egzystują, choć i ich los nie jest pewny.

ZAJĘCIA SKŁADAJĄ SIĘ Z CZTERECH CZĘŚCI
1. Gawęda lub wprowadzenie w innej formie, przekazujące uczestnikom mniejszą lub większą część wiadomości zamieszczonych wyżej.
2. Gra terenowa, lub inne zajęcia, w trakcie której zastępy mają za zadanie odnaleźć 8 kompletów informacji o każdym z podgatunków tygrysa (zob. niżej ZAŁĄCZNIK 1) i je odpowiednio poskładać, a następnie zaznaczyć na konturowej mapie Azji obszary występowania tych podgatunków (prowadzący powinien sam się z nimi zapoznać wcześniej np. korzystając ze strony Tiger Territory www.lairweb.org.nz/tiger/ )

3. Sąd - przed sądem toczy się rozprawa przeciwko czterem oskarżonym:

Ałła Bogaczowa - multimiliarderka z jednego z krajów Europy Wschodniej. Zleciła zastrzelenie 9 tygrysów by z nich sporządzono dla niej futro
Jim Black - myśliwy z Zachodu. Przyjechał do Indii i tam w parku narodowym zastrzelił tygrysa, bo chciał powiesić sobie jego skórę i wypchaną głowę jako trofeum w salonie.
Lee Wong - aptekarz, skupował ciała tygrysów by sporządzać z nich specyfiki medycyny orientalnej.
Mittar Shankar - biedny chłop z Bangladeszu, zastrzelił tygrysa który mu ciągle porywał kozy z gospodarstwa.
Spośród uczestników wyznacza się skład sędziowski, oskarżyciela, obrońców itd., reszta pełni rolę świadków.

4. Podsumowanie - czy tygrysy przetrwają na Ziemi do roku 2050? (w formie przygotowania plakatów, scenek, wystąpień w dyskusji itd. - forma zależnie od uznania prowadzącego, możliwości uczestników itd.)


ZAŁĄCZNIK
8 zestawów podstawowych informacji o podgatunkach tygrysa. Każdy składa się z
- nazwy podgatunku z krótką charakterystyką (numeracja rzymska I-VIII)
- informacji o zasiegu historycznym (numeracja arabska 1-8)
- informacji o zasięgu współczesnym (numeracja literowa A-H)
Poniżej informacje zestawione są w poprawnej kolejności (odpowiednio I, 5 i C tworzą zestaw o tygrysie syberyjskim itd.)
Do zajęć potrzebna jest mapa Azji (konturowa, fizyczna albo polityczna)

I. TYGRYS SYBERYJSKI (PANTHERA TIGRIS ALTAICA)
Zwany także ussuryjskim, amurskim albo mandżurskim. Największy z tygrysów i zarazem największy z drapieżnych kotów. Samiec osiąga długość do 3,30 m i masę do 300 kg. Charakterystyczne gęstsze niż u innych tygrysów futro, które dodatkowo sprawia wrażenie o wielkich rozmiarach ciała.

5. ZASIĘG HISTORYCZNY
Dawniej zamieszkiwał niemal całą Mandżurię, północno-wschodnie Chiny, część Mongolii, Koreę i Daleki Wschód dzisiejszej Rosji.

C) ZASIĘG WSPÓŁCZESNY
Obecnie (2005) na wolności występuje tylko w rosyjskich obwodach Nadmorskim i Chabarowskim. Optymistyczne szacunki mówią o 300 sztukach, pesymistyczne r11; o 50. W ogrodach zoologicznych jest natomiast około 600. Mimo utworzenia rezerwatów w Federacji Rosyjskiej, wciąż padają one ofiarą kłusowników, polujących na nie dla futra albo w celu zdobycia ingrediencji do specyfików medycyny chińskiej.

II. TYGRYS INDOCHIŃSKI (PANTHERA TIGRIS CORBETTI)
Zwany także tygrysem malajskim albo tygrysem Corbetta. Stosunkowo niewielki, ciemno ubarwiony. Samiec osiąga do 2,80 m długości i 195 kg masy.

6. ZASIĘG HISTORYCZNY
Dawniej zamieszkiwał lesiste góry całego Półwyspu Indochińskiego r11; Wietnam, Laos, Kambodżę, Tajlandię, Malezję, Birmę oraz południowe prowincje Chin.

B) ZASIĘG WSPÓŁCZESNY
Występuje wciąż na znaczącej części historycznego terytorium: w Laosie, na pograniczu laotańsko-wietnamskim i laotańsko-kambodżańskim, w głębi Tajlandii i w głębi Malezji oraz we wschodniej Birmie. Wciąż jest około 1200-1700 osobników na wolności, jednak i ten gatunek jest zagrożony wskutek kłusownictwa zwłaszcza wskutek wiary w "chińską medycynę" tj. cudowną moc specyfików wykonanych z ciała tygrysa. W ogrodach zoologicznych jest kilkadziesiąt zwierząt tego podgatunku - za mało by rozwinąć z powodzeniem jego hodowlę.


III. TYGRYS BENGALSKI (PANTHERA TIGRIS TIGRIS)
Zwany także królewskim albo indyjskim. Drugi co do wielkości z podgatunków tygrysa, niewiele tylko mniejszy od syberyjskiego. Samiec osiąga do 3,10 m długości i 260 kg masy.

3. ZASIĘG HISTORYCZNY
Występował na całym subkontynencie indyjskim. Jest od kilku tysięcy lat symbolem państwa, cywilizacji i narodu Indii.

H) ZASIĘG WSPÓŁCZESNY
Nadal zamieszkuje Indie, Nepal, Bhutan i Bangladesz. Na wolności jest ich około 4000, z czego 3000 w Indiach i 1000 w pozostałych krajach. Ponadto około 300 w ogrodach zoologicznych. Łącznie tygrysy te stanowią 60% wszystkich tygrysów świata. Rząd Indii wydaje co roku miliony dolarów na ochronę tygrysa. Niestety populacja i tego podgatunku się zmniejsza: przyczynami są kłusownictwo i niszczenie naturalnego środowiska.


IV. TYGRYS SUMATRZAŃSKI (PANTHERA TIGRIS SUMATRAE)
Najmniejszy z tygrysów żyjących obecnie. Ubarwiony w ciemny odcień pomarańczowego, ma też stosunkowo więcej pasów co pozawala mu lepiej maskować się w dżungli. Ma też wyjątkowo długie wibryssy (wąsy). Długość do 2,55 m, masa do 140 kg (samiec).


1. ZASIĘG HISTORYCZNY
Zamieszkiwał całą indonezyjską wyspę Sumatra


E) ZASIĘG WSPÓŁCZESNY
Do dziś występuje na wyspie Sumatra w Indonezji: głównie w 5 parkach narodowych i 2 rezerwatach w głębi wyspy. Na wolności jest około 400-500 sztuk. Ponadto ponad 200 w ogrodach zoologicznych. Jest zagrożony wyginięciem.

V. TYGRYS POŁUDNIOWOCHIŃSKI (PANTHERA TIGRIS AMOYENSIS)
Zwany także tygrysem amoyskim lub xiameńskim. Najprawdopodobniej był to najstarszy podgatunek tygrysa, z którego wywodzą się wszystkie inne. Miał stosunkowo krótką czaszkę. Samiec osiągał długość do 2,60 m i masę do 175 kg.

8. ZASIĘG HISTORYCZNY
W I połowie XX wieku było ich kilka tysięcy w południowych, środkowych i wschodnich Chinach, od Pustyni Gobi na północy po Kanton na południu i od Chengu i Lanchow na zachodzie po wybrzeża morskie na wschodzie. Jednak przywódca Chińskiej Republiki Ludowej Mao Tse-tung ogłosił w 1959 w ramach "Wielkiego Skoku", że tygrysy są plagą szkodników, którą trzeba zlikwidować!

A) ZASIĘG WSPÓŁCZESNY
Skrajnie zagrożony wyginięciem albo już wymarły. W latach 70-tych było już tylko 200 tygrysów tego podgatunku w górach na pograniczu prowincji Hunan i Jiangxi. Wreszcie w 1977 rząd chiński ustanowił je gatunkiem chronionym. Jednak prawdopodobnie za późno- z roku 1994 pochodzi ostatnia wiarygodna informacja o tygrysie tego podgatunku na wolności. Pozostało tylko kilkadziesiąt okazów w ogrodach zoologicznych, prawdopodobnie za mało by ocalić pulę genetyczną podgatunku.

VI. TYGRYS JAWAJSKI (PANTHERA TIGRIS SONDAICA).
Stosunkowo niewielki, podobnie jak inne wyspowe tygrysy. Samiec osiągał długość do 2,46 m i masę do 140 kg. Ubarwiony ciemno.

2. ZASIĘG HISTORYCZNY
Zamieszkiwał indonezyjską wyspę Jawę. W okresie międzywojennym był jeszcze tak częsty, że mówiono o pladze tygrysów na Jawie. Jednak intensywne polowania doprowadziły do tego, że w latach 40-tych pozostało już ich tylko kilkadziesiąt w najbardziej niedostępnych ostępach górskich lasów Jawy, w latach 50-tych już tylko kilkanaście.

F) ZASIĘG WSPÓŁCZESNY
Od kilkudziesięciu lat nie ma potwierdzonych informacji o żywych tygrysach na Jawie, choć są świadkowie twierdzący że je widzieli. Jest szansa, że podgatunek ten faktycznie nie wymarł, ale nie ma na to pewnych dowodów (fotografii, śladu, obserwacji eksperta).

VII. TYGRYS BALIJSKI (PANTHERA TIGRIS BALICA)
Najmniejszy z podgatunków tygrysa, wielkością porównywany z lampartem, a o połowę mniejszy od tygrysa syberyjskiego. Ciemno ubarwiony, miał pasy ciemniejsze ale rzadsze niż inne podgatunki. Samiec nie przekraczał masą 100 kg i osiągał długość do 2,30 m.

7. ZASIĘG HISTORYCZNY
Zamieszkiwał indonezyjską wyspę Bali.

D) ZASIĘG WSPÓŁCZESNY
Ostatni znany okaz został zastrzelony w 1937 roku. W latach 40-tych i 50-tych rzekomo jeszcze widywano tygrysy na Bali, ale nie ma nawet cienia szansy by dotrwały one do dni dzisiejszych r11; wyspa jest mała, gęsto zaludniona, pierwotnych lasów tropikalnych jest coraz mniej, a populacja tygrysów tam była zawsze niewielka od kiedy je poznano. Podgatunek ten nigdy nie był hodowany w zoo. Najprawdopodobniej przetrwał tylko w postaci kilku skór i szkieletów w muzeach.


VIII. TYGRYS KASPIJSKI (PANTHERA TIGRIS VIRGATA).
Zwany także perskim, hyrkańskim albo turańskim. Był tym tygrysem, z którym jako pierwsi zetknęli się Europejczycy r11; żołnierze Aleksandra Wielkiego. Od niego pochodzi też nazwa rzeki Tygrys w Mezopotamii (dzisiejszym Iraku). Osiągał masę do 240 kg i długość do 2,90 m.

4. ZASIĘG HISTORYCZNY
Jeszcze w początkach XX wieku występował w pasie ciągnącym się równoleżnikowo od wschodniej Turcji, poprzez północny Irak (Kurdystan iracki), północny Iran, Afganistan po wówczas rosyjską Azję Środkową (obecny Uzbekistan i Turkmenistan).

G) ZASIĘG WSPÓŁCZESNY
Niestety najprawdopodobniej został już wytępiony przez człowieka. Rząd Rosji carskiej wysyłał w XIX i XX w. specjalne oddziały wojska, by całkowicie wytępić tygrysy. Ostatnie znane okazy zostały zastrzelone w Iranie w 1959 i w Turcji w 1970 roku. Od czasu do czasu pojawiają się doniesienia z tureckiego Kurdystanu i z Afganistanu o rzekomo żyjących tam tygrysach, jednak nie są one w pełni wiarygodne: możliwe, że świadkowie za tygrysy brali lamparty - również rzadkie i rzadko widywane przez ludzi. Poza tym zarówno Afganistan jak i wschodnia Turcja (turecki Kurdystan) są regionami od dziesięcioleci znajdującymi się w zasięgu działań zbrojnych, co sprzyja także kłusownictwu, jest wiec mało prawdopodobne, by tygrysy mogły tam rzeczywiście ocaleć do dzisiejszych dni.


Przy przygotowaniu zajęć korzystano z informacji zamieszczonych na stronie internetowej
Tiger Territory www.lairweb.org.nz/tiger/

Ilustracja r0;Surprise Appereance of a Tigerr1; pochodzi z Thomas Williamson, Oriental Field Sports, Vol. I, 1808, rys. . Drawn by Thomas Williamson & Samuel Howitt i jest umieszczona w Wikipedia, the free encyclopedia (http://en.wikipedia.org/wiki/Tiger)


Zajęcia wg niniejszego projektu zostały przeprowadzone na obozie Szczepu rLeśnir1; (11 PDH, 104 PDH, 434 PDH, 36 NMGZ) w Podgajach, sierpień 2005.

Autorstwo:
Kadra 11 Poznańskiej Drużyny Harcerzy "Tajga"
im. Michała Grażyńskiego
Poznań-Nowe Miasto

-------------------------------------------------
Nr HR-a: 4/2008
Kategoria artykułów: Bank Pomysłów